သေရေခတၱရာၿမိဳ႕၊ ေရွးေဟာင္းျပတိုက္သို႔

သေရေခတၱရာၿမိဳ႕ေဟာင္းသည္ ျပည္ၿမိဳ႕အေရွ႕ေတာင္ဘက္ ငါးမိုင္ခန္႔အကြာတြင္ တည္ရွိပါတယ္။ ၿမိဳ႕ေဟာင္းရာသည္ ဘဲဥပံုလည္းမက စက္၀ိုင္းပံုလည္းမက်ေသာ အ၀န္းအ၀ိုင္းပံုသဏၭာန္ရွိတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။
    အခ်ဳိ႕ေသာ ေရာမႏိုင္ငံေတာ္ဘုရင္မ်ားသည္ ေျပးပြဲခုန္ပြဲမ်ားသို႔ ႐ႈစားရန္ ႂကြေရာက္ေတာ္မူသည့္အခါတြင္ ဦးရစ္မ်ားကို ဆင္ျမန္းေတာ္မူတတ္ၾကသည္။ သို႔ရာတြင္ ထို႔သို႔ဦးရစ္မ်ားကို ဆင္ျမန္းျခင္းသည္ ဘုရင္မင္းျမတ္တည္းဟူေသာ ရာထူးႏွင့္ မူလက မည္သို႔မွ် သက္ဆိုင္ျခင္းမရွိခဲ့ေပ။ သို႔ျဖစ္၍ ေရာမဘုရင္မ်ားသည္ ေနာင္အခါတြင္ ဦးရစ္မ်ားကို မင္းတို႔၏ အေဆာင္အေယာင္တစ္ခုအျဖစ္ စတင္အသံုးျပဳၾကေသာအခါ တိုင္းသူျပည္သားမ်ားက မ်ားစြာမႏွစ္ၿမိဳ႕ၾကေခ်။ လူမ်ားသည္ ဦးရစ္ႏွင့္ သရဖူကို ႐ုတ္တရက္ မခြဲျခားႏိုင္ၾကေသာ္လည္း စင္စစ္ထိုႏွစ္ခုမွာ မ်ားစြာျခားနားေလသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ သရဖူဟူ၍ ရွင္ဘုရင္တို႔သာ ေဆာင္းေသာ အေလ့မွာ အေရွ႕တိုင္းမွ အတုယူခဲ့ေၾကာင္း ထင္ရွားေပသည္။ ေရွးေခတ္သံုး ဦးရစ္ႏွင့္ ယခုေခတ္ အသံုးျပဳလ်က္ရွိၾကေသာ သရဖူမ်ားသည္ တစ္ခုႏွင့္ တစ္ခု ပံုသဏၭာန္ခ်င္း မ်ားစြာ မကြာျခားသည့္အေၾကာင္းမွာ ယခုေခတ္သရဖူမ်ားကို ေရွးေခတ္သံုးဦးရစ္၏ပံုသဏၭာန္ကို ယူ၍ ျပဳလုပ္ထားေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ေလသည္။
    ထို႔ေနာက္ သရဖူကို ဘုရင္အာဏာပိုင္မ်ားသာ ေဆာင္းရ႐ိုးျဖစ္ေသာ အစဥ္အလာသတ္မွတ္ေသာအခါ သရဖူမ်ားတြင္ ဘုရင္မ်ား မိဖုရားမ်ား ေဆာင္းေသာ သရဖူ၊ မင္းညီမင္းသားမ်ားေဆာင္းေသာ သရဖူ၊ ၿမိဳ႕စားရြာစားမ်ားေဆာင္းေသာသရဖူ၊ စသည္ျဖင့္ သရဖူ ပံုသဏၭာန္အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိေလသည္။ သရဖူအားလံုးတြင္ ဘုရင္ေဆာင္းေသာသရဖူမွာ အဆင့္အတန္းအျမင့္ဆံုးျဖစ္ေလသည္။ မင္းညီမင္းသားၿမိဳ႕စားရြာစားမ်ားကား ဘုရင္ေဆာင္းေသာ သရဖူေအာက္ အဆင့္အတန္းနိမ့္ေသာ သရဖူငယ္မ်ားကိုသာ ေဆာင္းရေလသည္။ ယခုေခတ္တြင္ အေနာက္ႏိုင္ငံမ်ား၌ အသံုးျပဳေနၾကေသာ ၿမိဳ႕စား(ဒ်ဳဘြဲ႕ရမ်ား) ေဆာင္းေသာ သရဖူငယ္မွာ ေရႊနဖူးစီးေပၚတြင္ ေရႊျဖင့္ၿပီးေသာ စထေရာ္ဗယ္ရီရြက္ ရွစ္ရြက္ကို တပ္ဆင္ထားေလသည္။ မားကြစ္ဘြဲ႕ရသူမ်ားေဆာင္းေသာ သရဖူငယ္သည္ နဖူးစီးေပၚတြင္ ထိုစထေရာ္ဗယ္ရီရြက္မ်ဳိး ေလးရြက္သာ ပါ၍ တစ္ရြက္ႏွင့္ တစ္ရြက္စပ္ၾကားတြင္ ပုလဲလံုးမ်ားကို တပ္ဆင္ထားသည္။ မားကြစ္ေအာက္နိမ့္ေသာ အားဘြဲ႕ရမ်ားေဆာင္းေသာ သရဖူမ်ားမွာ ေရႊနဖူးစည္းေပၚတြင္ ေရာင္ျခည္တန္းရွစ္သြယ္ထိုးထြက္ေန၍ ေရာင္ျခည္တမ္းတစ္ခုႏွင့္ တစ္ခုစပ္ၾကားတြင္ ေရႊျဖင့္ၿပီးေသာ စထေရာ္ဗယ္ရီရြက္တစ္ရြက္စီတပ္ဆင္ထားသည္။ စထေရာ္ဗယ္ရီရြက္၏အျမင့္မွာ ေရာင္ျခည္တန္း၏အျမင့္ေလးပံုတစ္ပံုရွိသည္။ ဗိုင္းေကာင့္ဘြဲ႕ရသူမ်ားေဆာင္းေသာ သရဖူငယ္တြင္ကား ေရႊနဖူးစီးတြင္ ပုလဲလံုး၁၆လံုးတပ္ဆင္ထားသည္။ ဗယ္ရြန္ဘြဲ႕ရသူမ်ား၏ သရဖူငယ္၌မူ ပုလဲလံုးေျခာင္းလံုး တပ္ဆင္ထားေလသည္။


သေရေခတၱရာ
သေရေခတၱရာၿမိဳ႕ေဟာင္းသည္ ျပည္ၿမိဳ႕အေရွ႕ေတာင္ဘက္ ငါးမိုင္ခန္႔အကြာတြင္ တည္ရွိသည္။ ၿမိဳ႕ေဟာင္းရာသည္ ဘဲဥပံုလည္းမက စက္၀ိုင္းပံုလည္းမက်ေသာ အ၀န္းအ၀ိုင္းပံုသဏၭာန္ရွိ၍ ေတာင္ေျမာက္ႏွစ္မိုင္ခြဲခန္႕ႏွင့္ အေရွ႕အေနာက္ႏွစ္မိုင္ခန္႔ က်ယ္၀န္းေလသည္။ ရန္ကုန္မွ ျပည္ၿမိဳ႕သို႔ သြားေသာ မီးရထားလမ္းသည္ သေရေခတၱရာၿမိဳ႕ေဟာင္းကို အေရွ႕ေတာင္မွ အေနာက္ေျမာက္သို႔ ျဖတ္သန္းသြား၍ ျပည္မွ ေပါက္ေခါင္းသို႔ သြားေသာ ေမာ္ေတာ္ကားလမ္းကို ေျမာက္ဘက္ၿမိဳ႕ရွိးေပၚသို႔ ျဖတ္၍ ျပဳလုပ္ထားသည္။ ၿမိဳ႕ေဟာင္းအတြင္း၌ ယခုအခါ ရြာငယ္အမ်ားအျပားရွိ၍ ေျမာက္ဘက္ပိုင္းကမူ လယ္ကြက္မ်ားျပည့္ႏွက္ေန၏။ ေမွာ္ဇာဘူတာ႐ံုသည္ ၿမိဳ႕ေဟာင္း၏ ဗဟိုေနရာမွ အေရွ႕ေျမာက္ယြန္းယြန္းတြင္ တည္ရွိသည္။ ေရွးေဟာင္းအေဆာက္အအံုမ်ားသည္ ၿမိဳ႕တြင္း၌သာမက ၿမိဳ႕ျပင္၌လည္း အႏွံ႔အျပားက်န္ေနေသးရာ သေရေခတၱရာထြန္းကားစဥ္က ထင္ရွားခဲ့ေသာ ၿမိဳ႕ပတ္၀န္းက်င္ နယ္နမိတ္မွာ က်ဳံးႏွင့္ ၿမိဳ႕႐ိုးပတ္ရံသည္ ၿမိဳ႕တြင္းထက္ ေလးဆခန္႔မွ် က်ယ္၀န္းေၾကာင္း သိႏုိင္ေလသည္။
    ၿမိဳ႕တြင္းအလယ္ဗဟိုေလာက္တြင္ နန္းေတာ္ကုန္းဟုေခၚေသာ စတုဂံအုတ္႐ိုးကာရံထားသည့္ ကုန္းမို႔မို႔ကို ေတြ႕ႏိုင္ေသးသည္။ ေတာင္ဘက္ၿမိဳ႕႐ိုး၏ အျပင္ဖက္တြင္ အေရွ႕ပ်ဴတိုက္၊ အေနာက္ပ်ဴတိုက္၊ ဗိႆႏိုးၿမိဳ႕ႏွင့္ ဗိႆႏိုးမိဖုရားသခၤ်ဳိင္း ရာတို႔ရွိေလသည္။ မွန္နန္းရာဇ၀င္အဆိုအားျဖင့္ သေရေခတၱရာၿမိဳ႕ကို သာသနာႏွစ္တစ္ရာ့တစ္ခုႏွစ္တြင္ ဒြတ္တေပါင္(ဒြတတၱေပါင္) မင္း ပဌမတည္ေထာင္သည္ဟု ဆိုသည္။ ၿမိဳ႕တည္နန္းတည္ရာ၌ ကူညီေစာင့္ေရွာက္ေသာ သူျမတ္ခုႏွစ္ဦးမွာ ဂ၀ံပေတ့၊ ရေသ့၊ သိၾကား၊ နဂါး၊ ဂဠဳန္၊ စႏၵီ၊ ပရမီသြာတို႕ျဖစ္ၾကသည္။ တေကာင္းမင္းေယာက္ဖေတာ္ ရွင္ရေသ့သီတင္းသံုးသည္ကို အေၾကာင္းျပဳ၍ သေရေခတၱရာၿမိဳ႕ကို ရေသ့ၿမိဳ႕ဟု ေနာင္မွတြင္၏။ ျပည္ၿမိဳ႕ေရႊဆံေတာ္ဘုရားေျခရင္း၌ေတြ႕ရေသာ က်န္စစ္သားမင္း၏ မြန္ေက်ာက္စာအလိုအားျဖင့္ သေရေခတၱရာၿမိဳ႕ကို ပဌမတည္ေထာင္ေသာ မင္းမွာ ဗိႆႏိုးရေသ့ႀကီးျဖစ္၏။ တည္ေထာင္ေသာႏွစ္မွာ ျမတ္စြာဘုရားပရိနိဗၺာန္စံယူေတာ္မူေသာႏွစ္ သာသနာႏွစ္၁ႏွစ္ျဖစ္၏။ ရေသ့ႀကီးကို ကူညီေစာင့္ေရွာက္ၾကေသာ သူျမတ္တို႔မွာ ဂ၀ံပေတ့၊ သိၾကား၊ ၀ိသၾကံဳနတ္သားႏွင့္ နဂါးမင္းတို႔ျဖစ္သည္ဟု ဆို၏။ က်န္စစ္သားမင္း၏ေက်ာက္စာမ်ားအရ သေရေခတၱရာကို သိသီတ္၊ (ၿဂီကၡတ္၊ ၿဂီေကြၾတာ) ဟူ၍လည္း ေခၚတြင္ေၾကာင္း သိရေလသည္။ ေရွးေဟာင္းသုေတသန အေထာက္အထားမ်ား အရမွာမူ သေရေခတၱရာၿမိဳ႕သည္ ခရစ္ႏွစ္ ငါးရာစုမွ ရွစ္ရာစုအတြင္း၌ ထြန္းကားေၾကာင္းသာ သိရွိရေသးရာ ထိုသို႔ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေအာင္ စတင္တည္ေထာင္ရေသာ ကာလကို ထည့္သြင္းခန္႔မွန္းသည္ဆိုပါမူ ခရစ္ႏွစ္ ႏွစ္ရာစုထက္ ေစာႏိုင္မည္မဟုတ္ေၾကာင္း ေတြ႕ရသည္။

    သေရေခတၱရာတြင္ ပ်ဴလူမ်ဳိး အမ်ားအျပားေနထိုင္ခဲ့ၾကသည္။ ယင္းတို႔ကို တိရ္စုလ္ဟူ၍လည္း အမည္တြင္ခဲ့ေၾကာင္း က်န္စစ္သား မြန္ေက်ာက္စာတစ္ခ်ပ္အရ ယူဆရသည္။ ပ်ဴတို႔ေဒသဟု ေခၚဆိုအပ္ေသာ သေရေခတၱရာႏွင့္ ဟန္လင္းၿမိဳ႕ေဟာင္းတို႔မွ အိႏိၵယေတာင္ပိုင္းအကၡရာျဖင့္ ေရးထိုးထားေသာေက်ာက္စာမ်ားကို ေထာက္၍ ပ်ဴဘာသာႏွင့္ ပ်ဴစာ သံုးႏႈန္းေရးသားခဲ့ၾကသည္ဟု ယူဆမွတ္သားၾကရသည္။ သေရေခတၱရာေခတ္၌ ေရးထိုးေသာ ပ်ဴစာမ်ားမွာ အုတ္ခ်ပ္မ်ားေပၚ ဂဏန္းႏွင့္ အမွတ္အသားမ်ား၊ အုတ္ပံုႏွိပ္ဘုရားမ်ား(အုတ္ခြက္)ဘုရားေနာက္ေက်ာမွ စာမ်ား၊ ေက်ာက္စာမ်ားႏွင့္ ေက်ာက္အ႐ိုးအိုးမ်ားေပၚမွ စာတမ္းတို႔ျဖစ္ၾကသည္။ ယင္းတို႔အနက္ အခ်ဳိ႕မွာ ေမွးမိွန္ပ်က္စီးေန၍ အတိအက်ဖတ္႐ႈမရႏိုင္ျခင္း၊ အခ်ဳိ႕မွာ စာေၾကာင္းတိုကေလးမ်ားသာျဖစ္၍ အောကာင္းအရာမေဖာ္ႏိုင္ျခင္းႏွင့္ အခ်ဳိ႕မွာ ပ်ဴေ၀ါဟာရက်ယ္ျပန္႔စြာ မသိရွိေသးသျဖင့္ အဓိပၸာယ္တိမ္ျမဳပ္ေနျခင္းတို႔ေၾကာင့္ သမိုင္းအေထာက္အထားရသင့္သေလာက္ မရႏိုင္ေခ်။
    ဘုရားႀကီးဘုရားအနီးမွ ေတြ႕ရွိရေသာ ေက်ာက္အ႐ိုးအိုးေလးလံုးတို႔၏ပတ္လည္တြင္ ပ်ဴစာတစ္ေၾကာင္းစီ ေရးထိုးပါရွိေလသည္။ ယင္းေက်ာက္စာမ်ားအရ သေရေခတၱရာ၌ ၀ိၾကမမင္းဆက္ စိုးမိုးအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေၾကာင္း သိရသည္။ သူရိယ၀ိၾကမ၊ ဟရိ၀ိၾကမႏွင့္ သိဟ၀ိၾကမတို႔၏ နတ္ရြာစံႏွစ္ႏွင့္ သတ္ေတာ္မ်ားပါရွိရာတြင္ နန္းစံႏွစ္ကို ျမန္မာေကာဇာႏွစ္အတိုင္းမွတ္ယူ တြက္ဆပါက ခရစ္ႏွစ္၆၈၈၊ ၆၉၅ႏွင့္ ၇၁၈ ခုႏွစ္တို႔တြင္ အသီးသီးနတ္ရြာစံၾကသည္ဟု သိရွိႏိုင္၏။ အ႐ိုးအိုးစာတမ္းတစ္ခုမွာ သူရိယ၀ိၾကမ၏ ေဆြမ်ဳိး ကြယ္လြန္သည့္ႏွစ္ ေရးထိုးထားေလရာ စာတမ္းေလးရပ္စလံုး ေပါင္း႐ံုးတြက္ဆပါက ၀ိၾကမမင္းဆက္သည္ ခရစ္ႏွစ္ ၆၇၃မွ ၇၁၈ ခုႏွစ္အထိ အုပ္စိုးသည္ဟု ဆိုရေပမည္။ ထိုမင္းဆက္သည္ သေရေခတၱရာတည္ေထာင္စက အုပ္စိုးသည့္မင္းဆက္ ဟုတ္မဟုတ္ကိုမူ မသိသာေခ်။ နတ္ရြာစံသကၠရာဇ္မ်ားကို အတည္ျပဳမွတ္ယူရပါက ထိုမင္းမ်ားထက္ ေရွးက်ေသာမင္းမ်ား ရွိခဲ့ဦးမည္ဟု မွန္းဆရေပသည္။ ၀ိၾကမမင္းတို႔၏ ဘြဲ႕အမည္မ်ားေရွ႕၌ ``တၵးဗံး´´ ဟူေသာ ဂုဏ္ပုဒ္ပါရွိေလရာ ယင္းဂုဏ္ပုဒ္ကို မင္းႀကီးဟူေသာ အဓိပၸာယ္သက္ေရာက္ေၾကာင္း အျခားေက်ာက္စာမ်ားမွ အေထာက္အထားတို႔ ႏွင့္ ယွဥ္၍ သိသာနိုင္ေလသည္။ ဒြတၱေဗာင္ ဟူေသာအမည္မွာ`တၵးဗံး´ မွ ေရြ႕ေလ်ာလာေသာ ေ၀ါဟာရျဖစ္ဖြယ္ရာရွိေသာေၾကာင့္ သမိုင္းလာ ဒြတၱေဗာင္ဆိုသည္မွာ ပုဂၢလိကဘြဲ႕မည္ မျဖစ္ႏိုင္ေခ် ဟု ယူဆရ၏။ ၀ိၾကမမင္းဆက္သည္ ပ်ဴမင္းမ်ားျဖစ္သည္။ သို႕မဟုတ္ အိႏိၵယအႏြယ္မ်ားျဖစ္သည္ကို အတိအက်မသိႏိုင္ေခ်။ ေႏွာင္းေခတ္ျမန္မာမင္းမ်ားသည္ ပါဠိဘြဲ႕မည္မ်ားခံယူၾကသကဲ့သို႔ ပ်ဴမင္းမ်ားက အိႏိၵယဘြဲ႕မည္ခံယူခဲ့ၾကဟန္ ရွိေၾကာင္း စဥ္းစားရန္ရွိသည္။
    ၀ိၾကမမင္းဆက္အျပင္ ၀ါရ္မန္မင္းတို႔ကိုလည္း ကမၸည္းစာမ်ား၌ ေတြ႕ရေသး၏။ ထို၀ါရ္မန္မင္းတို႔၏ အမည္မ်ားသည္ အာရွ အေရွ႕ေတာင္ဘက္ နယ္တစ္လႊား၌ အေတာ္ပင္ထင္ရွားသည္။ သေရေခတၱရာၿမိဳ႕တြင္း ခင္ဘကုန္းမွ ရရွိေသာ ေငြေဗာဓိမ႑ိဳင္ပလႅင္ပတ္လည္၌ ဆင္းတုေတာ္႐ုပ္ႂကြပံု ေလးဆူေအာက္တြင္ ပ်ဴအကၡရာပ်ဴဘာသာျဖင့္ စာတမ္းတစ္ခု ေရးထိုးလ်က္ပါရွိရာ ထိုစာတမ္းတြင္ ကုသိုလ္ရွင္ၿဂီျပဘု၀ါရ္မႏွင့္ ၿဂီျပဘုေဒ၀ီ အမည္မ်ားကို ေတြ႕ရွိရသည္။
    သေရေခတၱရာၿမိဳ႕ေဟာင္းတစ္ေနရာ ဖိုးေခါင္ကန္ကုန္းမွ ေတြ႕ရွိရေသာ မဏိေတာ္ က်ဳိးေနသည့္ ေက်ာက္ဆင္းတုတစ္ဆူ၏ စမၼခဏ္ပတ္လည္တြင္ ပ်ဴဘာသာႏွင့္ သကၠတဘာသာေရာစပ္ၿပီး ေရးထိုးမွတ္သားလ်က္ ပါရွိရာ ဖတ္႐ႈရႏိုင္သမွ် စာေၾကာင္းမ်ား၏ အဓိပၸာယ္ခ်ဴပ္မွာ ဇယစႁႏၵ၀ါရ္မန္ႏွင့္ ဟရိ၀ိၾကမ မင္းသား ညီေနာင္ႏွစ္ပါး တို႔သည္ တစ္ေန႕တည္းတြင္ ၿမိဳ႕ႏွစ္ၿမိဳ႕တည္ေၾကာင္း၊ ထိုညီေနာင္ႏွစ္ပါးတို႔သည္ ဂူဟဒီပအမည္ရွိေသာ ရဟန္းႀကီး၏ အဆံုးအမ ၾသ၀ါဒကို ခံယူ၍တစ္ဥိးႏွင့္ တစ္ဦးခ်စ္ခင္ရင္းႏွီးစြာ ေနထိုင္ၾကေၾကာင္း ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ထိုၿမိဳ႕မ်ား၏ အမည္ႏွင့္ အက်ယ္အ၀န္းကိုမူ မသိရေခ်။
    ပ်ဴႏိုင္ငံ၏ၿမိဳ႕ေတာ္ျဖစ္ေသာ သေရေခတၱရာသည္ အိႏိၵယေတာင္ပိုင္းယဥ္ေက်းမႈ လႊမ္းမိုးမႈကို အမ်ားဆံုးခံယူခံခဲ့ရသည္။ အထူးသျဖင့္ အယူ၀ါဒဆိုင္ရာ ယဥ္ေက်းမႈတြင္ လႊမ္းမိုးမႈအထင္ရွားဆံုးျဖစ္သည္။ ဟိႏိၵဴအယူ၀ါဒ၊ မဟာယာနႏွင့္ ေထရ၀ါဒ ဗုဒၶအယူ၀ါဒတို႔သည္ အၿပိဳင္အဆိုင္ထြန္းကားခဲ့ေၾကာင္း အေထာက္အထားမ်ားစြာ ေတြ႕ရေလသည္။ ၿမိဳ႕တြင္း ၿမိဳ႕ျပင္၌ ဗိသုကာလက္ရာမ်ားျဖစ္ေသာ ဗုဒၶအယူ၀ါဒဆိုင္ရာ ေစတီပုထိုးႏွင့္ ဂူဘုရားမ်ားတည္ရွိခဲ့ၾကသည္ႏွင့္ အမွ် အႏုပညာလက္ရာေျမာက္ေသာ ေက်ာက္ဆစ္႐ုပ္ႂကြဆင္းတုမ်ား ႏွင့္ အုတ္ပံုႏွိပ္႐ုပ္ႂကြဆင္းတုမ်ားကိုလည္း အေျမာက္အမ်ားထုလုပ္ပူေဇာ္ၾကသည္။ ထင္ရွားေသာ ေျမစိုက္အုတ္ေစတီမ်ားမွာ ၿမိဳ႕႐ိုးအျပင္ဘက္ရွိ ေဘာေဘာႀကီးဘုရား၊ ဘုရားႀကီးႏွင့္ ဘုရားမာတို႔ျဖစ္ၾကသည္။ ဂူဘုရားမ်ားအနက္ ေလးမ်က္ႏွာ၊ ဘဲဘဲႏွင့္ ေစ်းဂူႏွစ္ဆူတို႔မွာ စိတ္၀င္စားဖြယ္ရာ လက္ရာမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ သာသနာအေဆာက္အဦးေပါင္းမ်ားစြာမွာ ကာလၾကာျမင့္၍ ၿပိဳပ်က္ၿပီးေနာက္ အုတ္ကုန္းမ်ားအတိျဖစ္ေနရာ ယင္းတို႔ကို ရွင္းလင္းတူးေဖာ္ရွာေဖြရာ၌ သာသနိက ေရွးေဟာင္းပစၥည္းမ်ား ေပၚထြက္ေလ့ရွိသည္။ ထိုအနက္ အုတ္ခြက္ေခၚေသာ ပံုႏွိပ္အုတ္ခ်ပ္ဆင္းတု အေျမာက္အျမားကို အႏွံအျပားေတြ႕ရွိရသည္။ ထိုအုတ္ခြက္တို႔၏ မ်က္ႏွာဖက္တြင္ ဗုဒၶ႐ုပ္ပြားေတာ္ကို လည္းေကာင္း၊ ေဗာဓိသတ္ဘုရားေလာင္းပံုကိုလည္းေကာင္း ထုလုပ္ထား၍ အခ်ုိ႕တို႔တြင္ ေရွးေဟာင္းနာဂရီ အကၡရာျဖင့္ `ေယဓမၼာ ေဟတု ျပဘ၀ါ´ အစရွိေသာ ဂါထာ ေရးထိုးပံုႏွိပ္ပါရွိ၏။ အခ်ဳိ႕အုတ္ခြက္၏ ေက်ာဖက္တြင္ ပ်ဴဘာသာျဖင့္ စာတမ္းတိုတိုအနည္းငယ္ပါရွိေလ့ရွိသည္။
    သေရေခတၱရာတြင္ ဗုဒၶအယူ၀ါဒထြန္းကားခဲ့ေၾကာင္း လက္ေရးအေထာက္အထားမ်ားကိုလည္းေတြ႕ရ၏။ ၁၈၉၇ ခုႏွစ္က သေရေခတၱရာၿမိဳ႕ေဟာင္း၏ ေတာင္ဖက္ ခုနစ္မိုင္ခန္႔အကြာရွိ ေမာင္ကန္(သို႕မဟုတ္ လယ္ေပၚရြာ)မွ ေရွးေဟာင္းစာ အေရးအသားပါရွိေသာ ေရႊခ်ပ္လႊာႏွစ္လႊာကို ေတြ႕ရွိရသည္။ ထိုေရႊခ်ပ္လႊာႏွစ္လႊာသည္ စာသံုးေၾကာင္းေရး ပါဠိေတာ္ ေရႊေပစာမ်ားျဖစ္ၾက၏။ အကၡရာ အေရးအသားမွာ အိႏိၵယေတာင္ပိုင္းမွ အကၡရာမ်ားျဖစ္၍ စာသားတို႔မွာ ၀ိနည္းမဟာ၀ါပါဠိေတာ္လာ ေယဓမၼာ ေဟတုပၸဘ၀ါ အစခ်ီသည့္ ဂါထာကို အစပ်ဳိး၍ ဒီဃနိကာယ္ပါဠိေတာ္၊ မဇၥ်မနိကာယ္ပါဠိေတာ္၊ အဘိဓမၼာပိဋကတ္၀ိဘင္းပါဠိေတာ္ စသည္တို႔မွ ေကာက္ႏုတ္ခ်က္တို႔ကို ဆက္လက္ေရးသားထားျခင္းျဖစ္သည္။ ၁၉၁၀ ခုႏွစ္ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ေဘာေဘာႀကီးဘုရားေျခရင္း ေျမႀကီးမ်ားရွင္းလင္းရာ၌ ေတြ႕ရွိရေသာ သံုးပိုင္းက်ဳိး ေက်ာက္ခ်ပ္ငယ္တစ္ခုမွာ အဘိဓမၼာ၀ိဘင္းပါဠိေတာ္လာ ဗုဒၶပါ၀စနမ်ားျဖစ္ေၾကာင္း သိရေလသည္။ ၁၉၂၆ခုႏွစ္တြင္ ကုလားကန္ကုန္းရြာအနီး ေမာင္ခင္ဘလုပ္ေသာ ေတာင္ယာႏွင့္ ကပ္ေနသည့္ အုတ္ကုန္းေဟာင္းမွ တူးေဖာ္ရရွိသည့္ ေရႊခ်ပ္လႊာ၂၀ ခ်ပ္မွာလည္း ပဋိစၥ သမုပၸါဒ ေဒသနာ အစရွိေသာ ပါဠိပိဋကတ္ေတာ္မွ ေကာက္ႏုတ္ခ်က္ကိုးခုပါရွိေလသည္။
    ျဗဟၼဏ(ဟိႏၵဴ) အယူ၀ါဒဆိုင္ရာ ေက်ာက္ဆစ္လက္ရာမ်ားမွာ မ်ားေသာအားျဖင့္ ဗိႆႏိုးနတ္႐ုပ္မ်ား ျဖစ္ေလသည္။
    သေရေခတၱရာတြ္ ေရႊဆင္းတု၊ ေၾကးဆင္းတု၊ ေငြဆင္းတု၊ ေငြေစတီ စေသာ အယူ၀ါဒဆိုင္ရာ ၀တၳဳပစၥည္းမ်ားကို သာမက အႏုပညာလက္ရာေျပာင္ေျမာက္ေသာ ၀တၳဳပစၥည္း အမ်ဳိးမ်ဳိးကိုလည္း ျပဳလုပ္သည္ကို ေတြ႕ရွိရ၏။ ေလးထပ္ျပင္ဘုရား အနီးမွလည္းေကာင္း၊ ဆင္မ ကိုး၀န္တင္ကုန္းႏွႈင့္ မုန္႕သည္မကုန္းတို႔မွ လည္းေကာင္း ေဖာ္ထုတ္ရရွိသည့္ ေက်ာက္ပလႅင္အပိုင္းအစမ်ားမွာ ၾကာဖတ္ၾကာလႊာမ်ား၊ မွန္ကူကြက္မ်ားႏွင့္ အမြမ္းအေျပာက္တို႔ျဖင့္ အဆန္းတၾကယ္ထုလုပ္ထားေလသည္။ တံကဲမ်ား၊ သပိတ္မ်ား၊ အ႐ိုးအိုးမ်ား၊ ဌာပနာတိုက္ဖံုးသည့္ ေက်ာက္ျပားမ်ားႏွင့္ ျခေသၤ့႐ုပ္မ်ားတြင္လည္း ေက်ာက္ဆစ္လက္ရာထူးခၽြန္ပံုကို ေတြ႕ျမင္ႏိုင္သည္။ ရြ႔ံ႕ေစးကို မီးဖုတ္၍ ၿပီးေစေသာ ႐ုပ္လံုး႐ုပ္ႂကြမ်ားကိုလည္း လူ႐ုပ္၊ ဘီလူး႐ုပ္၊ တိရိစၧာန္႐ုပ္၊ ၾကာပန္းေဖာ္ေသာ အုတ္တိုင္မ်ားအသြင္ ဖန္တီးျပဳလုပ္ၾကေလသည္။
    အယူ၀ါဒဆိုင္ရာ ယဥ္ေက်းမႈမွအပ ပ်ဴလူမ်ဳိးတို႔၏ ေနထိုင္၀တ္စားဆင္ယင္မႈ ဓေလ့ထံုးတမ္းမ်ားႏွင့္ စပ္လ်ဥ္းသည့္ ယဥ္ေက်းမႈသာဓကမ်ားကိုလည္း အေတာ္အသင့္ ထုတ္ေဖာ္ေတြ႕ရွိရသည္။ ေက်ာက္မ်က္ရတနာတို႔ျဖင့္ၿပီးေသာ လည္ဆြဲပုတီးမ်ား၊ ေငြေရေသာက္ဖလားမ်ား၊ ေငြကြမ္းအစ္မ်ား၊ ေငြနံ႔သာဗူးမ်ား၊ ေငြၾကာပန္းမ်ား၊ လိပ္ျပာ႐ုပ္၊ ဟသၤာ႐ုပ္၊ ေရႊလက္စြပ္၊ ေငြလက္စြပ္မ်ားစသည္တို႔ကို ေထာက္႐ႈ၍ သေရေခတၱ၇ာ၏ စည္ပင္၀ေျပာမႈႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈအဆင့္အတန္းျမင့္မားမႈကို သိသာေလသည္။ ပ်ဴလူမ်ဳိးတို႔သည္ ေသဆံုးသည့္အခါ မီးသၿဂႋဳဟ္သည့္ အေလ့အထရွိၾက၏။ မီးကၽြမ္းၿပီးေသာ အ႐ိုးစမ်ားႏွင့္ ျပာတို႔ကို ေျမအိုးမ်ားတြင္ ထည့္သြင္း၍ ထိုအ႐ိုးအိုးတို႔ကို အစုလိုက္အျပံဳလိုက္ ျမႇဳပ္ႏွ႔ံေလ့ရွိၾကသည္။ သာမန္အရပ္သူ အရပ္သားမ်ားအတြက္ ေျမအိုးမ်ားကို အသံုးျပဳ၍ မင္းစိုးရာဇာတို႔အတြက္ ေက်ာက္အိုးမ်ားကို အသံုးျပဳေၾကာင္းလည္း သိသာသည္။ ပ်ဴဒဂၤါးမ်ားဟု ေခၚေ၀ၚေသာ အမွတ္လကၡဏာမ်ား ခတ္ႏွိပ္ထားသည့္ ေငြျပား၀ိုင္းမ်ားကိုလည္း သေရေခတၱရာၿမိဳ႕ေဟာင္းႏွင့္ ပတ္၀န္းက်င္တြင္ ေတြ႕ရွိရ၏။ အမွတ္လကၡဏာမ်ားမွာ သီရိ၀စၧပံု၊ ေန၊ လႏွင့္ နကၡတ္မ်ားပံု၊ စၾကာပံု၊ ၀ရဇိန္လက္နက္ပံု၊ သမုဒၵရာပံု၊ စသည္တို႔ျဖစ္၏။ ယင္းဒဂၤါးမ်ားမွာ က်ပ္ျပားအရြယ္၊ ငါးမူးေစ့အရြယ္၊ မတ္ေစ့အရြယ္မ်ား ျဖစ္ရာ ေငြေၾကးအျဖစ္ အသံုးျပဳဖြယ္ရာ ရွိသည့္အျပင္ အႏၲရာယ္ကင္း အေဆာင္အေယာင္အျဖစ္ လည္ဆြဲဆင္ယင္ေၾကာင္း သိသာေလသည္။

သေရေခတၱရာၿမိဳ႕ေဟာင္းမွတစ္ဆင့္ ေဘာေဘာႀကီးဘုရားသို႔လည္း သြားေရာက္ေလ့လာခဲ့ၾကျပန္ပါတယ္။ မသိတာေတြ သိရွိရၿပီး ဒီလို ေမာင္ႏွမတစ္စု စုစုစည္းစည္းတစ္ခါဖူးမွ် သြားေရာက္ဖူးျခင္းမရွိေသာ္လည္း စည္းလံုးညီညြတ္ၿပီး တစ္ဦးနဲ႔တစ္ဦး ကူညီရိုင္းပင္းစြာ သြားေရာက္ရ၍လည္း အလြန္ေပ်ာ္ရႊင္ၾကည္ႏူးမိပါတယ္။ သမိုင္းေၾကာင္းေတြပါ ထည့္ေရးထားလို႔ ေဘာေဘာႀကီးတို႔ ဘဲဘဲေလးတို႔ ဘုရားအေၾကာင္းေတြ ဆက္လက္ေရးသားခ်င္ေသာ္လည္း ေနရာအခက္အခဲေၾကာင့္ မတင္ျပေတာ့ပါဘူး။ ေနာင္မွ သမိုင္းေၾကာင္းမ်ားကို ဆက္လက္ေရးျပပါဦးမယ္။ အဲဒီမွတစ္ဆင့္ ထိုေခတ္က အ႐ုိးအိုးမ်ားနဲ႔ သၿဂၤဳိလ္ၾကသည့္ ေရွးေဟာင္းသခ်ၤဳိင္းမ်ားကိုလည္း ထပ္မံ သြားေရာက္ေလ့လာၾကျပန္ပါတယ္။ ေနက ပူပူ ေလွ်ာက္လိုက္ရတဲ့ ဘုရားတစ္ဆူနဲ႔တစ္ဆူၾကား ၁၅ မိနစ္ေလာက္ ေလွ်ာက္ရတယ္။ လမ္းကေတာ့ ေျမနီလမ္းက်ဥ္းမွာ ႏြားလွည္းရာေတြနဲ႔လမ္းဆိုေတာ့ ညီတဲ့ေနရာ ညီၿပီး မညီတဲ့ေနရာ မညီျဖစ္ေနတာေပါ့။ ဒါေပမယ့္လည္း တစ္ေယာက္နဲ႔ တစ္ေယာက္ စၾက ေနာက္ၾကနဲ႔ တစ္ေနရာၿပီး တစ္ေနရာ ေလ့လာမွတ္သားရတာဟာ အေတာ္ကို ဗဟုသုတအစံုရရွိခဲ့ပါတယ္။ ဒီၾကားထဲ ညီလင္းဆက္တို႔ေတြ ေရွးေခတ္က အင္းၾကင္းေက်ာက္လား ဘုရင္ေတြ သံုးခဲ့တဲ့ပစၥည္းဆိုၿပီး လမ္းမွာ တူးစရာမပါ ဘာမပါနဲ႔ ေလ့လာဖို႔ တူးယူခဲ့ၾကျပန္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ လိုက္စေနျပန္တယ္။ ဒီေက်ာက္တံုးကို ကိုင္လိုက္ရင္ ဆုေတာင္းျပည့္တယ္တဲ့ သားၿဖိဳးက ေျပာၿပီး အတင္းကိုင္ခိုင္းပါေလေရာ။ ကၽြန္မကေတာ့ ေအးပါ မင္းတို႔သာ ဆုေတာင္းျပည့္ေအာင္ သယ္ၿပီး ကိုင္လာခဲ့လို႔ ျပန္ေျပာလိုက္တယ္။